Tháng 3/2025, dưới áp lực từ Chỉ thị 05 của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Việt Nam đang chạy đua để “khai sinh” khung pháp lý tiền số – một bước đi mang tính lịch sử trong bối cảnh nền kinh tế số bùng nổ. Với hạn chót chưa đầy 30 ngày kể từ ngày 1/3, đây không chỉ là một nhiệm vụ pháp lý mà còn là lời tuyên ngôn để đưa tiền số từ bóng tối ra ánh sáng.
Vì sao nên xây dựng khung pháp lý tiền số Việt Nam?
Tiền số đã trở thành một hiện tượng toàn cầu, từ những đồng tiền “ảo” như Bitcoin đến các nền tảng tài chính phi tập trung, định hình lại cách thế giới vận hành kinh tế. Việt Nam, với 21% dân số sở hữu tài sản số – đứng top 3 thế giới theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam – đang nắm trong tay một tiềm năng khổng lồ. Dòng tiền 120 tỷ USD chảy vào thị trường năm 2023, theo Chainalysis, là minh chứng cho sức hút của lĩnh vực này. Nhưng tiềm năng ấy lại đang bị kìm hãm bởi một khoảng trống pháp lý đáng kể.
Hiện nay, luật pháp Việt Nam chỉ công nhận các hình thức tiền điện tử gắn với tiền tệ chính thức như ví điện tử, trong khi tiền ảo và tài sản số vẫn nằm ngoài vòng kiểm soát. Điều này khiến doanh nghiệp trong nước phải tìm đến các thiên đường pháp lý như Singapore hay Mỹ để hoạt động, kéo theo sự thất thoát nguồn lực tài chính ra nước ngoài. Người dân, dù tham gia đông đảo vào tiền số, lại đối mặt với nguy cơ lừa đảo và mất mát do thiếu sự bảo vệ từ pháp luật.
Việc xây dựng khung pháp lý không chỉ là vấn đề quản lý mà còn là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế trong cuộc đua kinh tế số toàn cầu. Nếu không hành động kịp thời, đất nước có thể bỏ lỡ cơ hội biến tiền số thành động lực tăng trưởng, đặc biệt khi mục tiêu GDP 8% năm 2025 đòi hỏi những nguồn lực mới và sáng tạo. Một bộ khung pháp lý rõ ràng sẽ là nền tảng để khai thác tiềm năng, giảm rủi ro và đưa Việt Nam tiến lên trong kỷ nguyên tài chính hiện đại.
Lộ trình khung pháp lý tiền số tháng 3
Thủ tướng đã đặt ra một lộ trình “chạy nước rút” cho khung pháp lý tiền số trong Chỉ thị 05, với mốc thời gian cụ thể: hoàn thành trước ngày 31/3/2025. Trách nhiệm được giao cho Bộ Tài chính – đơn vị chủ trì – cùng sự phối hợp của Ngân hàng Nhà nước, hai “đầu tàu” trong hệ thống tài chính quốc gia. Đây là một nhiệm vụ đòi hỏi tốc độ và sự chính xác cao, khi chỉ còn chưa đầy 30 ngày để hoàn thiện một bộ luật mang tính bước ngoặt.
Lộ trình bắt đầu bằng việc xác định rõ các khái niệm cơ bản như tiền ảo là gì, tài sản số khác biệt ra sao, và làm thế nào để định giá chúng trong hệ thống kinh tế Việt Nam. Tiếp theo, các cơ quan sẽ xây dựng quy định về quản lý giao dịch, bao gồm cách áp thuế và ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp như rửa tiền. Một điểm sáng trong lộ trình là đề xuất áp dụng cơ chế sandbox – mô hình thử nghiệm có kiểm soát – để phát triển sàn giao dịch tài sản số, cho phép thử nghiệm thực tế trước khi áp dụng rộng rãi.
Để đạt được mục tiêu, các bộ ngành dự kiến sẽ tham khảo kinh nghiệm từ những quốc gia tiên phong, đồng thời tổ chức lấy ý kiến từ giới chuyên gia và doanh nghiệp trong nước. Dù thời gian ngắn, lộ trình này thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Chính phủ trong việc đưa tiền số vào quỹ đạo pháp lý, tạo tiền đề cho những chính sách dài hạn hơn trong tương lai.
Triển vọng và thách thức của lộ trình theo chỉ thị của Thủ Tướng
Lộ trình tháng 3 mở ra những triển vọng đầy hứa hẹn. Nếu khung pháp lý được hoàn thiện đúng hạn, Việt Nam có thể nhanh chóng định vị mình như một điểm đến hấp dẫn trong nền kinh tế số, cạnh tranh với các trung tâm như Singapore. Doanh nghiệp sẽ được hưởng lợi từ việc hợp thức hóa tài sản số, biến 120 tỷ USD thành nguồn vốn nội lực để đầu tư vào công nghệ và sản xuất. Người dân cũng sẽ giao dịch an tâm hơn, khi rủi ro pháp lý và tài chính được giảm thiểu đáng kể. Quan trọng hơn, khung pháp lý này là bàn đạp để Việt Nam đạt mục tiêu GDP 8%, đồng thời hỗ trợ các dự án hạ tầng lớn như 3000 km đường cao tốc.
Tuy nhiên, thách thức không hề nhỏ. Thời hạn tháng 3 là một áp lực khổng lồ, có thể dẫn đến một bộ luật chưa đủ sâu sắc hoặc bỏ sót những khía cạnh quan trọng. Tiền số vốn biến động mạnh và dễ bị lợi dụng cho các mục đích xấu, đòi hỏi một hệ thống quản lý tinh vi mà Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm. Nếu khung pháp lý không đủ chặt chẽ, nguy cơ đầu cơ hoặc tội phạm tài chính có thể bùng phát, gây tổn hại đến nền kinh tế. Thêm vào đó, sự phối hợp giữa Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước cần liền mạch, bởi bất kỳ sai lệch nào trong lộ trình ngắn ngủi này cũng có thể làm chậm tiến độ.
Định hướng hoàn thiện lộ trình
Để đảm bảo lộ trình tháng 3 thành công, Việt Nam cần một chiến lược rõ ràng và linh hoạt. Trước tiên, Chính phủ nên ưu tiên xây dựng một nhóm chuyên trách về tiền số, tập hợp các chuyên gia tài chính và công nghệ để giám sát quá trình soạn thảo. Tham khảo kinh nghiệm từ các nước như Singapore – với mô hình sandbox hiệu quả – sẽ giúp Việt Nam tránh được những sai lầm ban đầu, đồng thời rút ngắn thời gian hoàn thiện.
Thứ hai, việc đầu tư vào công nghệ là không thể bỏ qua. Phát triển các hệ thống blockchain nội địa để theo dõi và quản lý giao dịch sẽ tăng cường tính an toàn và độc lập cho khung pháp lý. Song song đó, cơ chế sandbox cần được triển khai ngay từ tháng 3, cho phép thử nghiệm trên diện hẹp để lấy dữ liệu thực tế, thay vì áp dụng đại trà một cách vội vàng.
Cuối cùng, truyền thông đóng vai trò then chốt. Chính phủ cần công khai lộ trình, tổ chức các buổi thảo luận với doanh nghiệp và người dân để giải thích lợi ích cũng như rủi ro của tiền số. Một cộng đồng hiểu biết và đồng thuận sẽ là nền tảng để khung pháp lý phát huy hiệu quả, biến tháng 3 thành cột mốc đáng nhớ trong lịch sử kinh tế Việt Nam.
Theo nhận định của Coin Xanh, tháng 3/2025 là thời điểm quyết định để Việt Nam “khai sinh” khung pháp lý tiền số, mở ra cánh cửa cho nền kinh tế số bứt phá. Dù đối mặt với thách thức lớn về thời gian và quản lý, với định hướng đúng đắn, đây sẽ là bước ngoặt đưa tiền số từ tiềm năng thành hiện thực, khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.